پایگاه خبری همدان نیوز

با پیشرفت فناوری هرروز شاهد گسترش وسایل و ابزارهای ارتباطی هستیم که صرف‌نظر از انواع مختلف و کاربردهای متفاوت شبکه‌های اجتماعی نسبت به یکدیگر، تأثیرات مثبت و منفی فرهنگی و اجتماعی بسیار زیادی در جامعه می‌گذارند.

نقاط قوت و ضعف و چرایی این مسئله در بخش‌های مختلفی قابل‌طرح می‌باشد که در این یادداشت تلاش داریم به آن‌ها بپردازیم.

چرا شبکه اجتماعی؟

فرار از فناوری و یا بستن بستر استفاده از ابزارهای جدید ارتباطی در هیچ جامعه‌ای امکان‌پذیر نیست و در گذشته ثابت‌شده که مقاومت در برابر ورود فناوری از سوی دولت‌ها، اغلب موجب حاکمیت ابزارهایی در جامعه می‌گردد که بعضاً مشکلات و دردسرهایی را برای مسئولین مربوطه در حوزه‌های ارتباطات عمومی ایجاد می‌نماید.

به همین سبب دولت‌ها تلاش دارند، مردم از ابزارهایی در حوزه شبکه اجتماعی استفاده کنند که از امنیت بالاتر و آسیب‌های پایین‌تری برخوردار باشند.

در جامعه امروزی و فضای زندگی شهرنشینی مخصوصاً در شهرهای بزرگ، افراد از مشغله‌های بسیاری برخوردارند و عوامل زیادی بر زندگی مردم حاکم شده است که اجازه وقت گذاشتن برای دوستان، اقوام و نزدیکان مانند گذشته‌های نه‌چندان دور را نمی‌دهد؛ ترافیک، درگیرهای کاری و ذهنی، مشکلات اقتصادی، دور شدن از سنت‌ها و روی آوردن به زندگی مدرن، تجمل‌گرایی، چشم و هم‌چشمی و مواردی ازاین‌دست موجب ایجاد فاصله بین افراد شده است.

استفاده از شبکه‌های اجتماعی؛ گروه و کانال‌های خانوادگی و دوستانه، به راهکاری برای پر کردن رخنه‌های ایجادشده بین افراد تبدیل‌شده است، البته به‌صورت مجازی.

شبکه‌های اجتماعی مضرات و فواید اجتماعی و فردی زیادی دارند که به تفکیک به آن‌ها خواهیم پرداخت.

فواید استفاده از شبکه‌های اجتماعی

1- اطلاع‌رسانی سریع

در حوزه اطلاع‌رسانی با روی کار آمدن شبکه‌های اجتماعی، انقلابی وسیع و عظیم صورت گرفت؛ رویدادها، اتفاقات، گردهمایی‌ها و... به سبب دسترسی ساده و آسان به افراد جامعه هدف، به‌سرعت صورت می‌پذیرد و با یک پیام حجم بالایی از افراد مرتب در جریان موضوع قرار می‌گیرند.

2- هزینه نسبتاً پائین

مانند موردی که در بالا گفته شد با ارسال یک پیام ساده و کوتاه در یک گروه مثلاً تلگرامی می‌توان به‌سادگی تعداد افراد زیادی را با هزینه‌ای بسیار کم از موضوع موردنظر مطلع نمود اما اگر به‌عنوان مثال قرار بود با ارسال پیامک به فردفرد ایشان موضوع اعلام شود، قطعاً هزینه بالاتری در پی داشت.

3- استفاده‌های تبلیغاتی

بسیاری از شرکت‌ها با ایجاد گروه، صفحه، کانال و روش‌های نرم‌افزاری ارسال انبوه پیام در شبکه‌های اجتماعی به‌خوبی تبلیغ محصولات و کالاهای تولیدشده خود را در یک فضا با مدیریت مستقیم به دست مخاطبان و مشتریان خود می‌رسانند.

4- سهولت در استفاده

طراحی ساده این برنامه‌ها به شکلی است که افراد با کمترین سطح برخورداری از سواد می‌توانند به‌سادگی برنامه‌های مربوط به شبکه‌های اجتماعی را روی گوشی‌های تلفن همراه خود نصب‌کرده و از آن‌ها استفاده نمایند.

5- دسترسی آسان

با خریدن یک تلفن همراه دارای سیستم‌عامل اندروید، IOS یا ویندوز به‌سادگی افراد می‌توانند با نصب نرم‌افزارهای شبکه‌های اجتماعی در آن‌ها عضو شده و از مزایای آن ازجمله ایجاد ارتباط و تماس با آشنایان بدون در نظر گرفتن ابعاد مسافت و زمان به‌آسانی بهره‌مند شوند.

از دیگر مزایای شبکه‌های اجتماعی اینکه حتی پیدا کردن دوستان و آشنایان قدیمی که کاربر سال‌ها از آن‌ها بی‌خبر بوده، به‌سادگی و با یک جستجوی ساده امکان‌پذیر می‌شود.

6- ایجاد ارتباطات جدید

در گروه‌ها و فضاهای ایجادشده در شبکه‌های اجتماعی با موضوعات خاص اغلب امکان ایجاد ارتباط با افرادی جدید در حوزه‌های مختلف پیدا می‌شود که ممکن بود در فضای حقیقی هرگز این امکان برای فرد فراهم نشود؛ مثلاً یک مقام مسئول، یک چهره ورزشی معروف و مواردی ازاین‌دست.

7- طرح موضوعاتی که امکان مطرح کردن رودررو برای افراد مشکل است

برخی اوقات حرف‌ها، عکس‌ها و فایل‌هایی که امکان بروز آن‌ها به‌صورت رودررو وجو د ندارد به‌سادگی از طریق شبکه‌های اجتماعی ردوبدل می‌شود تا افراد پس از رویارویی به‌سادگی بتوانند طرح موضوع نموده و نتیجه‌گیری کنند؛ به‌عنوان مثال انجام یک کار با بازخوردهای مالی و محاسباتی بین دو دوست یا یک پدر و فرزند یا ارائه تراز مالی شرکت به اعضای هیئت‌مدیره شرکت پیش از برقراری جلسه.

8- ارسال ساده و ارزان فایل‌های صوتی و تصویری

ارسال فایل‌های صوتی و تصویری ازجمله موسیقی، پیام صوتی، عکس و فیلم با سریع‌ترین سرعت، کمترین زمان و مناسب‌ترین هزینه به‌سرعت بین افراد و گروه‌ها جابه‌جا می‌شود.

مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی

1- آسیب‌های روحی و جسمی

هرچند تاکنون این مسئله به‌طور قطعی و علمی اثبات نشده اما به نظر می‌رسد که قرار گرفتن در معرض اشعه و امواج مرتبط با تلفن‌های همراه و اینترنت موبایل برای افراد در درازمدت اثرات منفی جسمی داشته باشد.

همچنین استفاده مستمر از تلفن‌های همراه روی دید و سطح بینایی افراد تأثیر مستقیمی خواهد گذاشت که در درازمدت این مسئله می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به فرد وارد نماید.

از طرف دیگر مشاهده بسیاری از رفتارها، ناهنجاری‌ها و مسائل مرتبط با افراد در جامعه مجازی و عدم امکان دستیابی و دسترسی به آن‌ها می‌تواند اثرات روحی منفی‌ای در پی داشته باشد.

2- امنیت اطلاعات و حریم خصوصی افراد

ناآگاهی به مسائل و شرایط محرمانگی و امنیت ضعیف برخی از شبکه‌های اجتماعی بعضاً موجب بروز مشکلاتی برای استفاده‌کنندگان از شبکه‌های اجتماعی می‌شود به‌طوری‌که گاهی اوقات مشاهده می‌شود اطلاعات و تصاویر افراد مورد سوءاستفاده برخی کاربران قرارگرفته و موجب بروز دردسرهایی برای ایشان می‌گردد.

3- ضعیف شدن روابط حقیقی

با گسترش ارتباطاعات مجازی از طریق شبکه‌های اجتماعی تمایل افراد برای ارتباطات حقیقی و دیدارهای رودررو کاهش‌یافته است که این مسئله در درازمدت موجب کاهش عاطفه و محبت در بین اقوام، خویشان، دوستان و آشنایان می‌گردد.

4- مشکلات امنیتی

شبکه‌های اجتماعی از بعد اطلاع‌رسانی در صورت عدم استفاده صحیح و سودجویی‌های افراد مغرض، گاهی اوقات می‌تواند مشکلات امنیتی را نیز در جامعه ایجاد نماید که تبعات منفی زیادی را برای افراد فریب‌خورده و همچنین مسئولین امنیتی ایجاد نمایند.

5- شخصیت‌های کاذب

متأسفانه در برخی موارد مشاهده می‌شود که کاربران با هویت مجعول و تقلبی نسبت به ساخت اکانت و پروفایل‌هایی با نام افراد غیر اقدام می‌نمایند که آن مسئله هم برای فردی که از نام او استفاده‌شده مشکل‌ساز می‌شود و اینکه مخاطبانی که باور دارند کاربر مخاطب همان فرد است، ممکن است تخلیه اطلاعاتی شوند و مباحث و فایل‌هایی را ردوبدل کنند که در آینده انتشار آن‌ها برایشان مشکل‌ساز شود.

6- عدم توجه به سن کاربران

برخی خانواده‌ها بدون توجه به سن و سال فرزندشان اقدام به خرید تلفن همراه و نصب نرم‌افزارهای شبکه‌های اجتماعی برای فرزندانشان می‌نمایند که بعداً با عضویت ایشان در گروه‌ها و کانال‌های نامناسب، ممکن است از دریافت و مشاهده مطالب و فایل‌هایی برخوردار شوند که برای سنشان اصلاً مناسب نباشد و آثار مخرب جبران‌ناپذیری را بر ایشان بگذارد.

نکته دیگر اینکه اعضای گروه‌ها نیز در ارسال فایل‌های صوتی و تصویری و مطالب اغلب توجهی به سنخیت و تناسب آن‌ها با اعضای گروه نمی‌کنند که این مسئله عمده‌ترین علت ورود آسیب به کودکان و نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شود.

7- سست شدن بنیان خانواده‌ها

وقت گذاشتن زیاد روی شبکه‌های اجتماعی و متمرکز شدن روی تلفن‌های همراه برخی اوقات موجب ایجاد فضای منفی در خانواده‌ها به‌خصوص زوج‌های جوان می‌شود؛ تردید در چگونگی استفاده طرف مقابل، شک در نحوه ارتباطات، عدم اختصاص وقت به‌طرف مقابل به سبب تمرکز بیشتر بر روی تلفن همراه و مواردی ازاین‌دست موجب سستی بنیان خانواده‌ها می‌شود که همه‌روزه در اخبار موارد ریزودرشتی را در این زمینه مشاهده می‌نماییم.

8- فرهنگ پائین استفاده

امان از جهان سوم؛ جایی که بیشترین کاربران، کمترین استفاده‌ مفید از فناوری و علم روز مانند شبکه اجتماعی را دارند.

استفاده طولانی، اسراف دیتا و ترافیک صرفاً برای ردوبدل کردن جوک، فایل‌های بی‌محتوا و عدم استفاده‌های مفید مثل تبلیغات و اطلاع‌رسانی، موارد آسیب‌پذیری است که اغلب ناشی از بی‌فرهنگی کاربران استفاده‌کننده از شبکه‌های اجتماعی می‌باشد.

نتیجه‌گیری:

شبکه‌های اجتماعی در صورت استفاده‌ی بهینه، به‌اندازه و هدفمند مفید و در صورت استفاده ناصحیح، افراط و وقت گذرانی مضر است.

یادداشت: علی ثقفی/مدیرمسئول پایگاه خبری "همدان نیوز"