«بازار کساد» که همیشه ورد زبان بازاریان است و تا از وضع اقتصادشان میپرسیدی، آهی میکشند و میگویند: «بازار کساد است». این بهانهای شده تا فروشندگان برای سرپا نگهداشتن خود و برخی نیز برای کسب درآمد بیشتر چه بهصورت قانونی و یا غیرقانونی، اجناس و کالاهای خود را با کمترین سود بفروشند تا مشتری جذب کنند و یا با ابزاری به نام «زبان» چنان کالای خود را تبلیغ کنند که مشتری با میل خود، هزینههای فراتر از سود را نیز بپردازد.
در این میان خریداران هستند که در بازار کساد فروشندگان دچار سردرگمی میشوند و اطمینان به افراد به یک ریسک برای آنها تبدیل میشود.
تفاوت قیمت اجناس در عرضه کالاهای خرد و دارای قیمت درج شده بر روی آنها در مراکز عرضه چندان به چشم نمیخورد و قیمت مصوب و مشخص، کار مشتری و خریدار را برای اعتماد به فروشندگان راحت میکند اما در خصوص کالاهایی که قیمت مشخصی روی آن درج نشده، فروشنده است که باید با سود منطقی، مشتری را راضی نگهداشته و اعتماد او را جلب کند.
لوازم خانگی به ویژه لوازم خانگی برقی ازجمله کالاهایی هستند که قیمت درج شده ندارند و همین مسئله باعث شده که فروشندگان و بازاریان با میزان سودی که خود تشخیص میدهند، اجناس را به فروش برسانند؛ خواه میزان سود آنها کم و یا زیاد باشد.
تفاوت قیمت و عرضه کالا با قیمت سلیقهای در فروشگاههای لوازم خانگی باعث شده که خریداران برای پیدا کردن کالای مورد نظر خود با قیمت مناسبتر، وقت زیادی را صرف کرده و به فروشگاههای مختلف برای سنجش قیمت مراجعه کنند، هرچند مراجعه آنها به فروشگاههای متعدد نیز درد چندانی را دوا نمیکند و چهبسا سردرگمی را هم افزایش میدهد.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که وقتی قیمت یک کالا و یا لوازم خانگی خرد با برند مشخص را از یک فروشگاه پرسیده باشید و برای مقایسه قیمت به فروشگاهی در همان منطقه بروید و با تفاوتی چند ده هزار تومانی مواجه شوید و وقتی علت را از فروشنده میپرسید، چنین پاسخی میشنوید: مطمئن باشید کالایی که من به شما معرفی میکنم اصل است و کیفیت آن قابل مقایسه با کالایی که بهاحتمال زیاد تقبلی است و در سایر فروشگاه دیدهاید، نیست.
این پاسخ گاهی شما را قانع میکند و ترجیح میدهید کالایی با کیفیت با قیمتی کمی بیشتر بخرید و گاهی نیز به این فکر میکنید که چطور تفاوت چند ده هزار تومانی کالای اصل را از تقلبی تفکیک میکند در حالی که در شکل ظاهری کالا و برند آن هیچ تفاوتی دیده نمیشود.
تبلیغ اجناس از سوی فروشندگان طبیعتی است که بازاریان با آن خو گرفتهاند و به قول خودشان کسی نمیگوید: «ماست من ترش است» اما در این شرایط مردم چگونه میتوانند نسبت به خرید خود اطمینان داشته باشند و یا با پرداخت مبلغ اضافی، کالایی با کیفیت کالای فروشگاه ارزان فروش تر را خریداری نکنند؟
در اینجا تنها مباحث اقتصادی و میزان سودی که فروشندگان بر اساس سلیقه و میل خود دریافت میکنند، نیست بلکه بیشتر مشتری مداری و تزریق اعتماد و اطمینان به جامعه مورد نظر است؛ اعتمادی که متأسفانه در برخی موارد رنگ و بوی تردید به خود میگیرد و اطمینانی که روز به روز در جامعه و اقشار مختلف مردم کمرنگ میشود.
با وجود اینکه دستگاههای نظارتی و قضایی برای برخورد با تخلفات ایجاد شدهاند و بازرسیها نیز بر حسب وظیفه صورت میگیرد اما هرجومرج و بینظمی عرضه کالا و قیمت آنها در فروشگاههای لوازم خانگی به جریانی تبدیل شده که به گفته خود فروشندگان چندان قابل کنترل نیست هرچند اگر نظارت جدی صورت بگیرد، شدنی است. البته در این میان نباید رقابت را نیز نادیده گرفت و به طور قطع برخی بازاریان برای فروش اجناس خود از سود بیشتر صرف نظر میکنند اما وقتی نظمی در دریافت سود از سوی فروشندگان وجود نداشته باشد زمینه تخلف نیز فراهم میشود و در مواردی هزینههای سربار فروشندگان نیز که از لحاظ قانونی سندیتی ندارد، به مشتری تحمیل میشود.
برخی بازاریان نیز بر فروش کالاهای خود با قیمت سلیقهای صحه میگذارند و هرجومرج و بینظمی را تأیید میکنند اما میگویند تنها وجدان فروشنده است که میتواند به فروش کالایی با کیفیت و سود منطقی منجر شود.
برای تهیه این گزارش به چند فروشگاه لوازم خانگی در شهر همدان مراجعه کردم تا نظر فروشندگان را نیز در خصوص تفاوت در قیمت کالاهای عرضه شده و سلیقهای عمل کردن در این خصوص جویا شوم که واکنش تعدادی از این فروشندگان به موضوع گزارش قابل تأمل است.
آواز دهل از دور خوش است
آقای عنایتی فروشنده نمایندگی لوازم خانگی در همدان، میگوید: کالاهای عرضه شده در فروشگاههای نمایندگی و همچنین قیمت نشانهای تجاری باید یکسان باشد اما در اجناس مختلف که هیچ شرکتی آنها را پشتیبانی نمیکند، قیمتها متفاوت است.
او معتقد است که چون در سایتها و شبکههای مختلف فضای مجازی، قیمت اجناس کارخانهای و نشانهای تجاری درج میشود و شرکتها نیز بازرسی میکنند به طور معمول کالاها در یک قیمت به فروش میرسند و قیمتها مشخص است اما بعضی فروشگاهها نسبت به خرید خود و هزینههای کمتری که دارند و همچنین تمایل به سود کمتر، ارزانتر میفروشند.
عنایتی ادامه میدهد: قیمت کارخانه مشخص است و شرکتهای بازرگانی سود مجاز را بین پنجتا هفت درصد تعیین میکنند اما هر فروشگاه به فراخور تمایل خود سود دریافت میکند. در مواردی فروشگاههایی که اجاره بالایی میپردازند تمام هفت درصد سود را از مشتری میگیرند.
او در پاسخ به این سؤال که آیا نظارتی در این خصوص انجام میشود و بازرسیها در بهبود اوضاع مؤثر است یا خیر؟، میگوید: نظارت چندانی در این زمینه وجود ندارد؛ در مورد اینکه میگویند بازرسی میشود باید بگویم که آواز و دهل از دور خوش است.
این فروشنده لوازم خانگی تأکید میکند: اگر هم کاری در فروشگاههای لوازم خانگی انجام میشود از سوی اتحادیه است و حتی برخورد باعرضه کالای قاچاق نیز از سوی اتحادیه صورت میگیرد البته این را هم اضافه کنم که از تولید داخلی حمایت نمیشود و همه یا تعطیل میشوند یا نیمه تعطیل.
عنایتی به هزینه بارانداز و گمرک واردات لوازم خارجی اشاره میکند و معتقد است در مواردی که برخوردی با ورود کالای قاچاق وجود ندارد 70 تا 80 درصد کالاها یا قاچاق میشوند و یا افرادی گمرک را دور میزنند، کالاها را وارد بازار میکنند و ارزانتر میفروشند.
او به پرسش من در این خصوص که « آیا تفاوت چند ده هزار تومانی قیمت لوازم خانگی در فروشگاههای مختلف دلیلی بر اصل و یا تقلبی بودن آن است؟»، اینگونه پاسخ میدهد: در لوازم غیر برقی خانگی اصل یا فرع بودن وجود دارد اما در لوازم برقی اصلاً چنین نیست.
کالاهای ساخت چین استاندارد هستند
این فروشنده لوازم خانگی میگوید: کالاهای چینی یا هزینه گمرکی خیلی پایینی دارد و یا حتی ندارد و هزینه این کالاها تنها به هزینه بار انداز برمیگردد.
عنایتی تأکید میکند: کالا اگر چینی باشد و ساخت چین روی آن درج شود، به طورقطع استاندارد است اما کالای چینی که روی آن ساخت دیگر کشورها درج شده بود، استاندارد نیست؛ به طوری که چین در صورتی مهر استاندارد بر کالا میزند که روی آن ساخت چین خورده باشد و آزمون فنی، برق و کیفیت بر روی کالا را انجام میدهد و میتوان اطمینان داد که کالا استاندارد کافی را دارد و میتوان با خیال راحت آن را خریداری کرد اما کالاهای چینی دیگر که ساخت آلمان، ایتالیا و یا نشانهای تجاری اروپایی روی آن درج شده، وقتی به بارانداز چین میرسد، رد شده و کنار گذاشته میشود و استاندارد کافی را ندارد.
او ادامه میدهد: فروشندهها دوست دارند جنسی را که دارند به فروش برود و در برخی موارد میگویند که جنس موردنظر اصل و دیگری چینی است. از تبلیغات منفی و ضد و نقیض بودن مباحث مطرح شده از سوی افراد میتوان فهمید که اطلاعات صحیح نیست.
این فروشنده لوازم خانگی به خریداران توصیه میکند که به سایتهای تبلیغاتی و فضای مجازی راهنمای خرید مراجعه کرده و سپس برای خرید اقدام کنند. همچنین مردم میتوانند از فروشگاههای معتبر و حتیالامکان نمایندگی و فروشگاههای دارای پیشینه خوب خریداری کنند.
نوسان قیمت لوازم خانگی در بازار
دیگر فروشنده لوازم خانگی که نخواست نام او فاش شود، از بالا و پایین شدن روزانه قیمتها خبر میدهد و در این خصوص میگوید: اختلاف قیمت در فروشگاهها وجود دارد و آنهم به این دلیل است که یکی ارزان میخرد و دیگری گرانتر، یکی نسیه میگیرد و یکی نقد میخرد. برخی اجناس خرید قبل هستند و با تغییر قیمت، فروشگاهها نیز با قیمتهای جدید میفروشند.
او معتقد است که قیمتها باید به صورت مرکزی و سراسری مشخص باشد و بر اساس لیست قیمتگذاری شوند؛ هرچند اتحادیه نظارت کم و بیش دارد اما قیمتها اصلاً مشخص نیست و قیمت تعیین شدهای وجود ندارد و ثباتی دیده نمیشود.
این فروشنده اما بر خلاف دیگری میگوید: 17 درصد سود برای فروش کالا مشخص شده اما برخی فروشگاهها، اجناس خود را به درصدهای مختلف به فروش میرسانند و گاهی فروشگاههایی با سود کمتری میفروشند تا مشتری خود را از دست دهند.
او به مشکلات ایجاد شده ناشی از عدم ثبات قیمت برای مردم، اشاره و اذعان میکند: این موضوع باعث ایجاد اختلاف بین مردم میشود و همه به هم بدبین هستند. باید زمان زیادی گذاشته و تمام فروشگاهها را بگردند تا ببینند کدام فروشگاه ارزانتر میفروشد.
داستان تبلیغات ضد و نقیض و ماست ترش
فروشنده دیگر نظر متفاوتی دارد و معتقد است چون بازار رقابتی است تمام قیمتها یکسان است و شرایط ایجاب میکند که قیمتها یکسان باشد تا بتوان مشتری جذب کرد.
او هم رقم دیگری در خصوص سود فروش لوازم خانگی مطرح میکند و میگوید: حداکثر سود لوازم شکستنی 18 درصد و لوازم برقی 12 درصد است که برخی فروشگاهها با سود کمتر حتی به میزان دو تا سه درصد میفروشند تا مشتری جذب کنند.
این فروشنده ادامه میدهد: هیچ بقالی نمیگوید ماست من ترش است؛ جنس اصل و فرع وجود دارد اما عرضه کالای با کیفیت با سود منطقی و قیمت مناسب به وجدان فروشنده برمیگردد. مشتری هم باید تحقیق کافی داشته باشد تا بتواند کالای با کیفیت را تشخیص دهد.
آقای سعیدیان دیگر فروشنده لوازم خانگی است که پاسخگوی سؤالات من میشود و در خصوص تفاوت قیمت در بازار لوازم خانگی توضیح میدهد: شکل فروش لوازم خانگی فرق دارد و برخی نقدی و برخی دیگر قسطی اجناس را تهیه میکنند؛ نوسانات قیمت زیاد است اما عمده و خردهفروشی در قیمتها تأثیر دارد.
او دیگر عامل عدم ثبات قیمت را کسادی بازار میداند و میگوید: افرادی میخواهند کالای خود را سریع به پول نقد تبدیل کنند و به همین دلیل به قیمت کمتر میفروشند. عدهای میخواهند بازار دارای نرخ یکسان باشد و همین باعث کسادی میشود و هر فروشندهای روی هر جنسی قیمتی تعیین میکند.
سعیدیان با تأکید بر اینکه نوسانات قیمتی نسبت به گذشته بیشتر شده است، مشکل تفاوت قیمت را همیشگی عنوان میکند و به اعتقاد او قیمت کالاها پیرو قاعده خاصی نیست و نمیتوان راهکار مشخصی برای رفع مشکل مطرح کرد.
او ادامه میدهد: هرکسی تبلیغ جنس خود را میکند و مشتری باید اطلاعات خود را افزایش دهد. اتحادیه لوازم خانگی هم بنا بر درخواست مشتریان، آنها را برای خرید کالای با کیفیت و قیمت مناسب راهنمایی میکند.
این فروشنده لوازم خانگی معتقد است که انجام بازرسیها و نظارتها در یکسانسازی تقریبی قیمتها چندان جوابگو نیست و با وجود اینکه اقداماتی انجام شده اما فروش تا میزانی سلیقهای است و هرجومرج در فروش دیده میشود.
او تأکید میکند: اگر دولت بخواهد میتواند نظارت کند و قیمتها را یکسان کند. هرچند یکسانسازی برای فروشندگان سخت است و به نفع مصرفکنندگان خواهد بود اما اگر دولت بخواهد میتواند.
سعیدیان قاچاق کالا را نیز در تغییر قیمتها تأثیرگذار میداند و میگوید: میتوان از طریق مبارزه با قاچاق با تفاوت قیمتها به ویژه در فروشگاههای خردهفروشی برخورد کرد چون تفاوت قیمت بیشتر در خردهفروشیها دیده میشود و شرکتهای پخش، کالاها را به قیمت یکسانی میفروشند.
جملاتی که از سوی چند فروشنده لوازم خانگی در همدان مطرح شد، بر هرجومرج در عرضه کالا با قیمت مشخص صحه گذاشت و هریک دلایلی را برای این موضوع مطرح کردند اما رئیس سابق اداره نظارت و بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان نیز مواردی را اضافه میکند که در ادامه به آن اشاره میشود.
رئیس سابق اداره نظارت و بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان در خصوص ضوابط تعیین قیمت لوازم خانگی میگوید: درصد سود قانونی و مصوب از هیئت عالی نظارت برای لوازم خانگی ابلاغ شده است.
او ادامه میدهد: درصد سود لوازم خانگی مصرفی عمده با قیمت کمتر از یک میلیون ریال چهار درصد و لوازم خرد 10 درصد و همچنین سود کالای با دوام عمده سه درصد و کالای خرد هفت درصد است.
رئیس اداره نظارت و بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان به دلایل تفاوت قیمت در فروشگاه اشاره میکند و میگوید: تفاوتها را باید بررسی کرد چراکه دلایل مختلفی دارد. در مواردی فروشندگان میتوانند برای فروش کالای اقساطی طبق قانون 1.5 درصد خواب سرمایه دریافت کنند و به این ترتیب کالا گرانتر عرضه میشود.
او اضافه میکند: نحوه خرید در بازار مرکزی نیز متفاوت است؛ یک فروشگاه کمتر از پنج دستگاه میخرد و دیگری 200 دستگاه، یکی نقد میخرد و دیگری با چک، برخی از واردکننده به صورت حجمی و برخی دیگر از شرکتهای پخش دسته دوم و سوم میخرند.
رئیس سابق اداره نظارت و بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان میگوید: خود فروشنده مادر هم ضریب سود دارد که هشت درصد ضریب قانونی است و وقتی حجم فروشی میکند چهار درصد از سود خود را به خریدار میدهد و تمام اینها باعث تفاوت قیمت در بازار میشود. از طرفی دیگر کالاهای وارداتی نیز در اظهارنامه گمرکی میتواند با قیمتهای متفاوت وارد شده باشد.
شجاعی معتقد است که واقعیتی هم به نام تخلف در فروشگاهها وجود دارد؛ عدهای متخلف هستند و سعی میکنند هر طور شده اضافه درآمد کسب کنند و عدهای هم هزینههای وارد شده همچون هزینه حمل و نقل را که در قانون و محاسباتش پذیرفته نیست در هزینهها محاسبه میکنند و متأسفانه این عامل هم در تفاوت هزینهها اثرگذار است.
او ادامه میدهد: برخی فروشگاهها درصد سود بیشتری میگیرند اما بعضی فروشگاهها برای فروش کالای خود سود کمتری دریافت میکنند. در مواردی فرد اگر دو درصد از چهار درصد سود خود را کاهش دهد میتواند ارزانتر از فروشگاههای مجاور به فروش برساند تا مشتری جذب کند.
رئیس سابق اداره نظارت و بازرسی صنعت، معدن و تجارت استان همدان تأکید میکند: فروش کالای اصل به تعهدات فروشندگان برمیگردد و کلیه فروشندگان از نظر قانون ضامن کالایی هستند که میفروشند به طوری که کالا هرگونه مشکلی داشته باشد این نیست که خریداران، کالا را به شرکت فروش بازگردانند و فروشندگان باید طبق ضوابط قانونی عین کالا را تحویل دهند. فروشنده باید وقتی میگوید کالا چینی است چینی باشد و وقتی میگوید آلمانی است،آلمانی باشد. در برخی اجناس، برند غیر چینی نداریم اما در برخی موارد دیده میشود که روی بستهبندی ساخت کشور اروپایی لحاظ میشود و روی خود جنس ساخت چین لحاظ شده است.
او به مردم توصیه میکند که سعی کنند جنس را بشناسند و قیمتگذاری مشابه انجام دهند. قیمت عرف را بدانند و افزایش یا کاهش قیمت نسبت به قیمت عرف را بسنجند.
شجاعی اضافه میکند: مردم میتوانند از نمایندگیهای خدمات پس از فروش در خصوص کیفیت لوازم خانگی بپرسند چراکه این افراد شناخت دارند که دستگاهها تا چه میزان از کیفیت قابل قبول برخوردار هستند و یا میتوان از افراد با تجربه سؤال و سپس نسبت به خرید اقدام کرد. بازار سیال است و نشانهای تجاری جدید وارد بازار میشود و امکان شناخت دقیق وجود ندارد اما شناخت تجربی میتواند کمک کند که خرید بهتری داشته باشند.
او از مردم میخواهد که شکایات خود را با سامانه 124 سازمان صنعت، معدن و تجارت در میان بگذارند و سازمان نیز شکایات را دریافت، بررسی و به اتاق اصناف جهت پیگیری ارسال میکند.
علیرضا شجاعی تعداد شکایات ارسال شده از سوی مردم از ابتدای امسال را 46 فقره عنوان میکند و میگوید: شکایات به ثبت رسیده در خصوص کالاهای وارداتی، یخچال، تلویزیون، ماشین لباسشویی و دیگر کالاها بوده است.
حال با توضیحات مطرح شده از سوی رئیس اداره نظارت و بازرسی صنعت، معدن و تجارت و در شرایطی که بازاریان خود به این اذعان دارند که با نظارت و بازرسی، چندان نمیتوان تفاوت در دریافت سود از سوی فروشگاهها را سر و سامان داد، مردم چارهای جز اعتماد همراه با ریسک و یا تحقیقات همراه با سردرگمی از فروشگاههای مختلف ندارند اما چرا باید اجازه داد که روحیه بیاعتمادی به یکدیگر جای خود را هرروز بیشتر از قبل در میان مردم باز کند و بازار اطمینان را کساد کرد؟ به قول خود فروشندگان تنها وجدان است که میتواند در این میان راهگشا باشد و بس.
گزارش: فرشته اکبری