حریم شخصی؛ مگه داریم؟مگه میشه؟
- توضیحات
- منتشر شده در دوشنبه, 19 خرداد 1399 10:10
- نوشته شده توسط فرشته اکبری
کلمه ای که هم اکنون پیش روی شماست «حریم شخصی» است، کلمه ای هشت حرفی که هجای آن در جامعه امروزی به سختی انجام و حق آن نیز به تلخی ادا می شود.
وقتی در جستجوگر گوگل کلمه حریم خصوصی و شخصی را جستجو میکنی اولین گزینه سایت ویکیپدیایی است که در بسیاری مواقع جور منابع تحقیقات مختلف را کشیده است. در این سایت معنی حریم شخصی اینگونه آمده:« حریم شخصی یا حریم خصوصی یعنی یک فرد یا گروه بتواند خود و یا اطلاعات مربوط به خود را مجزا کند و درنتیجه بتواند خود و یا اطلاعاتش را با انتخاب خویش در برابر دیگران آشکار کند. مرزها و محتوای آنچه خصوصی قلمداد میشود در میان فرهنگها و اشخاص متفاوت است، اما تم اصلی آنها مشترک است.»
بعید به نظر میرسد در جامعه ما بر اساس دیدگاهی کلی، به آنچه خصوصی قلمداد میشود و انتخاب آنچه باید برای آشکار شدن مجزا شود، اشرافی وجود داشته باشد و از زندگی در محیط کوچک اجتماعی همچون محله، دانشگاه، محیط کار گرفته تا در یک جامعه بزرگ هنوز حریم شخصی معنا و مفهوم خود را پیدا نکرده است.
گاهی در جامعهای کوچک، مرز بین دخالت در امور دیگران و تجاوز به حریم شخصی آنها با صلهرحم و دستگیری و دلجویی از افراد در مقاطع زمانی مختلف از بین میرود اما در جامعهای بزرگتر مرزی باقی نمیماند. به طوریکه زوایای پیدا و پنهان زندگی افراد به دغدغه دیگر مردمان یک جامعه تبدیل میشود و مفهوم ضربالمثل «پایت را بهاندازه گلیمت دراز کن» بهطور تمامقد پایمال میشود.
علاقهمندی ذاتی تعداد قابلتوجهی از جامعه بشریت در محدوده جغرافیایی ایران به حریم شخصی یکدیگر و در مقیاسی بزرگتر به افراد سرشناس و شناختهشده که در مواردی تبعات قابلتوجهی را نیز ازجمله سلب آرامش به دنبال دارد، دغدغه تولیدکنندگان محتوا را نیز به همراه داشته و در حال حاضر که فضای مجازی در مساحتی گسترده بساط خود را پهن کرده است، اطلاعات ریزودرشت از افراد و زندگی شخصی آنها رد وبدل میشود و گاهی شایعات نیز چاشنی شده و "حریم شخصی " را به جذابترین موضوع برای مردم تبدیل میکند.
بدون شک سخن گفتن در مورد این موضوع بدون دانش و اطلاعات کافی دارای نقص خواهد بود لذا پرداختن به این مبحث نیاز به متخصصان فن و جامعهشناسانی دارد که بیش از دیگران با مردم و دغدغهمندی آنها در ارتباط هستند.
ازاینرو پایگاه خبری همدان نیوز به سراغ یکی از متخصصان مردمشناسی و انسانشناسی رفته و حریم شخصی را از دیدگاه پوریا گل محمدی پژوهشگر، محقق و فارغالتحصیل مقطع کارشناسی ارشد مردمشناسی دانشگاه علوم تحقیقات تهران بررسی میکند.
گل محمدی سخنان خود در خصوص حریم شخصی افراد را با این جمله آغاز میکند: دخالت در حریم شخصی به ذات انسانها برمیگردد؛ واضحترین و نمونه بارز آن در جامعه امروزی تصاویر، اخبار و فیلمهایی است که از زندگی شخصی افراد منتشر میشود و چهبسا در کشورهای توسعهیافته نیز این فیلمها رد وبدل میشود و برخی روزنامهها و رسانهها نیز به آن دامن میزنند که هیچ هدفی جز بالا بردن تیراژ روزنامه و افزایش تعداد مخاطبان ندارند. متأسفانه هیچ قانونی وجود ندارد که با این موضوع برخورد کند.
در مواردی برخی افراد هم به دنبال این هستند که مشهور و معروف شوند و اطلاعاتی از زندگی شخصی خود را منتشر میکنند. برخی از این موضوع که حریم خصوصی و شخصی زندگی افراد برای عده زیادی از مردم جذابیت دارد، سوءاستفاده میکنند و حریم شخصی افراد را در قالبهای مختلف به اشتراک میگذارند.
مرز حریم شخصی در جامعه ما مشخص نیست
او ادامه میدهد: مرز حریم شخصی در جامعه ما مشخص نیست و تعریف قانونی برای این حریم وجود ندارد و برای هرکسی تعریف خاص خود را پیدا کرده است بنابراین نمیتوان هر آنچه را که در ذهن خود داریم تعریف عمومی حریم شخصی بدانیم.
وقتی مخاطبان و جوامع، حریم شخصی افراد را نپسندند شرایط تغییر میکند. در برخی موارد شاهد این هستیم که تصاویری از برخی افراد و یا تیترهایی در رابطه با زندگی شخصی آنها در مجلات زرد منتشر میشود و مردم نیز بهشدت از آن استقبال میکنند و این موضوع نشان میدهد که جامعه هدف نیز به چنین موضوعاتی علاقهمند هستند.
اگر با منشأ انتشار موضوعاتی در خصوص حریم شخصی برخورد شود و شاهد تصاویر و مباحثی در این خصوص نباشیم، ذائقه افراد نیز بهتدریج تغییر خواهد یافت و دیگر جذابیتی در مباحث مربوط به حریم دیگران برای آنها وجود نخواهد داشت.
این پژوهشگر ضعف آموزشی را یکی از دلایل بیتوجهی به حریم شخصی میداند و معتقد است: متأسفانه فرهنگسازی و آموزش در این زمینه انجام نشده و چندان به موضوع حریم شخصی توجهی نشده و به آن پرداخته نمیشود.
برخی با نادانی وارد حریم خصوصی افراد میشوند و برخی دیگر نیز با شیطنت و بهعمد وارد فضای زندگی شخصی میشوند و درنهایت محتوای این دو بخش با هم ترکیب خواهد شد و عمدی و سهوی بودن آن مشخص نیست. میتوان برای پی بردن به دلایل آن نظرسنجیهایی را در سطح جامعه انجام داد که برخی افراد به چه انگیزهای به حریم دیگران توجه میکنند و آن را دستمایهای برای جلبتوجه مردم قرار میدهند؟ آیا قانون یا فرهنگ حریم خصوصی وجود ندارد؟ آیا امنیت وجود ندارد؟ آیا مردم به این موضوعات علاقه دارند؟ با پی بردن به دلیل این موضوع میتوان راهکارهایی برای آنها اندیشید.
وقتی محتوا غلط است چه انتظاری از مردم میرود؟
گل محمدی در ادامه سخنان خود اینگونه بیان میکند: متأسفانه خوراک بدی به مردم داده شده و وقتی از دوران کودکی در کتب درسی به موضوعی همچون حریم شخصی پرداخته نشده و در ذات افراد نهادینه نشده است، نمیتوان انتظار داشت که موضوعات سطحی در خصوص زندگی شخصی افراد برای مردم اهمیتی نداشته باشد.
وقتی مردم از ابتدا به خوراکی که برای آنها تهیه شده عادت کردهاند و در ذهن آنها نهادینه شده، نمیتوانند خود را با خوراک جدید سازگار کنند. وقتی محتوای غلط ارائه میشود ذهن مخاطبان با آن درگیر خواهد شد و دیگر با محتوای ارزشمند و قوی ارتباط برقرار نخواهد کرد درست مثل لطیفهای که میگویند خسیسی موز خورد و معدهاش تعجب کرد. وقتی یکعمر خوراک بد داشتهای و به ناگهان با خوراک دیگری روبهرو میشوی هضم و پذیرش آن برایت سخت و دشوار است.
در جامعه، ذهن افراد زیادی با محتوای سطحی و ناکارآمد عجین شده و وقتی با آنها در مورد موضوعات جدی و قابلتوجه سخن میگویی نمیپذیرند و آن موضوع را پس میزنند.
درسهایی که هیچ فایدهای نداشت
از همان ابتدا در مدارس، وقت دانش آموزان هرساله با دروسی که فایده چندانی به حال آنها ندارد و هیچ دردی را از آنها دوا نمیکند، تکرار میشود و درنهایت نیز وقتی فرد فارغالتحصیل میشود هیچ اطلاعاتی در خصوص مواردی که باید ندارد.
باید جامعهشناسی بهعنوان محتوایی مهم و اساسی در چندین واحد درسی در مدارس آموخته شود اما این واحد درسی مهم که مردم در زندگی روزمره با آن عجین هستند و باید با اصول آن آشنا شوند، جایی در آموزش ندارد.
از همان کودکی باید به فرد آموزش داد که در مورد حریم شخصی و حقوحقوقی که در این زمینه وجود دارد، اطلاع داشته باشد و یک دختر یا پسربچه باید بداند حریم او تا چه اندازه است، اما هیچوقت در این خصوص با کودکان صحبتی نشده است و در آینده با هنجارهای اجتماعی روبهرو میشوند و چون محتوای خوبی در پیش رویش گذاشته نشده، موبایل در دست میگیرد و هر محتوایی را به اشتراک میگذارد بدون اینکه بداند ممکن است موضوع موردنظر به حریم شخصی یک انسان برمیگردد.
بعید به نظر میرسد که در مدارس در خصوص نحوه استفاده درست از موبایل، فضای مجازی، فیس بوک، تلگرام و اینستاگرام و مواردی از این قبیل به دانش آموزان آموزش داده شود و تنها از به همراه داشتن تلفن همراه در مدرسه، منع میشوند. وقتی تکنولوژی پیشرفت میکند باید از ابتدا به تبعات احتمالی آن نیز پرداخت و مسیری قانونی برای آن تعریف و پیشبینی کرد تا افراد وارد فضایی که نباید نشوند و بهنوعی میتوان گفت در این زمینه نواقص قانونی وجود دارد.
حریم خصوصی؛ زخمی که روی آن باز مانده است
تجاوز ناخواسته به حریم کودکان
گاهی افراد از فرزند کوچک خود که شاید پوشش چندان مناسبی نیز نداشته باشد فیلم تهیه میکنند و بهراحتی در فضای مجازی منتشر میکنند و همین کار باعث میشود که همان فرزند هیچ اطلاعی از حریم شخصی خود نداشته باشد.
این محقق عرصه مردمشناسی تأکید میکند: حریم خصوصی زخمی است که تابهحال توجه چندانی به آن نشده است. چرا از همان ابتدای امر هیچ توجهی به این موضوع نشده و حالا که حریم شخصی بهعنوان موضوعی جالبتوجه افراد، مطرح شده و تبعاتی را نیز به دنبال داشته است، باید به دنبال راه چاره برای آن باشیم.
او از دامن زدن رسانهها به مسائل سطحی و حاشیهای گلایه دارد و میگوید: برخی رسانهها باید بدانند که بازی با آبرو، دخالت و جاسوسی با خبرنگاری فرق دارد اما در حال حاضر شاهد این هستیم که حریم شخصی هنرمندان و افراد مشهور به بهانهای برای تولید خبر و جذب مخاطب تبدیل میشود و همینجاست که محتوای غلط به مردم تحمیل شده و متأسفانه موردتوجه قرار میگیرد.
یکی از راههای توسعه یک جامعه رسانه بوده و جایگاه آن بسیار مهم است. اگر در تولید محتوا دقت نشود میتواند تنشزا باشد. در برخی موارد تعدادی از رسانهها محتوای غلط به مردم میدهند و جامعه نیز به برخی از این محتواها عادت میکند.
رسانهها در انتشار اخباری در خصوص زندگی شخصی افراد باید توجه کافی را داشته باشند که آبروی فردی در خطر نباشد. انتشار یک خبر هیجانی و سفارشی میتواند با آبروی یک انسان بازی کند و به همین منوال محتوای غلط به مردم بدهد.
رسانه و اهالی قلم اگر باهوش باشند و بتوانند با قلم تأثیرگذار خود، محتوای درست و کارآمد تولید کنند ذائقه مردم نیز تغییر میکند و سطح توقع مردم نیز افزایش پیدا میکند. به این شکل است که با تقویت تفکر مردم، محتوای غلط از سوی آنها پس زده میشود و توجهی به آن نخواهند داشت.
باید محتوایی به مردم ارائه داد که بتوانند هیجانات و سرگرمیهای خود را کنترل کنند و در این صورت است که با مواجهه با موضوعاتی با محوریت حریم شخصی که هیچ فایدهای به حال مردم ندارد، جذابیتی برای آنها نخواهند داشت.
او جملات خود را با تلنگری به رسانهها خاتمه میدهد: با انتشار محتواهای غلط در خصوص زندگی شخصی برخی افراد بهتدریج "انگ" دروغگویی به رسانه وارد میشود و مردم نسبت به آنها بیاعتماد خواهند شد و در این شرایط نهتنها چیزی نصیب مردم نمیشود بلکه بیاعتمادی آنها را نیز به دنبال خواهد داشت.
حال باید با مراجعه به زوایای پنهان فکر خود رجوع کنیم و از خود بپرسیم که چرا حریم خصوصی دیگران به موضوعی برای دغدغهمندی ما تبدیل شده است؟!شاید بتوان با تفکر در خصوص این موضوع و بیتوجهی به زندگی افراد، آرامش را به ذهن خود و مخاطبان مورد هدف هدیه داد.
گزارش: فرشته اکبری