داوری به رسم عاشق‌پیشگی؛
حکایتی از تلاش پزشک همدانی در مستطیل سبز

شاید کمتر کسی بداند در این فوتبال که این روزها انگشت اتهام به‌طرف داوران نشانه رفته یکی از همین قشر قبل از اینکه داور باشد یک پزشک جراح است! بیژن حیدری که به همراه برادرش پیام چند سالی است در لیگ برتر قضاوت می‌کند جراح ارتوپد است و حدود چند سالی است که به همراه برادر کوچک‌تر خود وارد لیست بین‌المللی شده، نکته قابل‌توجه اینکه حضور حیدری در سطح بین‌المللی از این لحاظ که او یک پزشک جراح است، جالب بوده و شاید دکتر بیژن حیدری تنها داور بین‌المللی پزشک باشد.

به همین دلیل به سراغ این داور همدانی رفتیم البته چون داوران نمی‌توانند مصاحبه کنند، طبق قوانین فقط با دکتر حیدری بیشتر در مورد موضوع پزشکی و خصوصی صحبت کردیم که در زیر خواهید خواند.

همدان نیوز: ابتدا خودتان را کامل معرفی کنید؟

بیژن حیدری متولد مهرماه 1359 در اسدآباد هستم، متخصص و جراح ارتوپد و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان.

همدان نیوز: در چه سالی رسماً داور شدید؟

در سال‌های 78 تا 79 در کلاس مربیگری درجه 3 که مدرس آن کلاس فرج‌الله یثربی بودند، شرکت کردم و همان سال‌ها شروع دوران داوری من بود.

همدان نیوز: چه اتفاقی افتاد که به سراغ داوری فوتبال رفتید؟

من فوتبال را دوست داشتم و به تبع آن تمام داوری‌های مسابقات مختلف را پیگیری می‌کردم و همیشه دنبال فرصت بودم تا بتوانم در فوتبال جهش خوبی داشته باشم.

همدان نیوز: شما بسکتبال بازی می‌کردید، چرا به فوتبال روی آوردید؟

من در دانشگاه ورزش حرفه‌ای بسکتبال انجام می‌دادم اما چون برادرم پیام دروازه‌بان فوتبال بود، به این رشته علاقه داشتم و از آن خوشم می‌آمد.

همدان نیوز: چرا شما بعد از پیام که برادر کوچک‌ترتان هست، داور شدید؟

همانطور که گفتم من دنبال فرصت بودم، پیام در آن سال‌ها در کلاس‌های داوری ثبت‌نام کرد، من هم علاقه‌مند شدم و باهم وارد کلاس داوری درجه 3 شدیم و رسماً داور شدم.

همدان نیوز: یعنی برادر کوچک‌تر مشوق شما شد؟

به‌هرحال او رفت و من هم چون با پیام خیلی رفیق هستم، به داوری تشویق شدم و این موضوع را دنبال کردم.

همدان نیوز: بااین‌همه هجمه از اینکه داور شدید، پشیمان نیستید ؟!

 نه. من داوری را خیلی دوست دارم و از این بابت اصلاً پشیمان نیستم، زیرا من از فوتبال لذت می‌برم و به‌عنوان یک مقوله تفریحی به آن نگاه می‌کنم.

همدان نیوز: حالا چرا پزشک شدید؟

من هم‌زمان با داوری، دانشجوی رشته پزشکی بودم و عمر داوری و تحصیل در رشته پزشکی‌ام به یک اندازه است.

همدان نیوز: چرا در فوتبال کشور ما داوران به‌مراتب تحصیل‌کرده‌تر از بازیکنان یا مربیان هستند؟

برعکس بازیکنان یا مربیان، نگاه داوران به فوتبال نگاه شغلی نیست و داوری را شغل محسوب نمی‌کنند ولی بازیکنان فوتبال را شغل خود می‌دانند و با این فکر که اگر به تحصیلات ادامه بدهند ممکن است از فوتبال عقب بمانند قید درس را می‌زنند، البته مربیان و بازیکنانی نظیر علی دایی و سپهر حیدری و... هستند که تحصیلات دارند. شاید درآمد فوتبالی یک داور لیگ برتری در سال بین 5 تا 10 میلیون باشد اما یک بازیکن معمولی بین 300 تا 400 میلیون تومان درآمد دارد، پس با این تفاسیر داوران برای شغل اول خود مجبور هستند که تحصیل کنند.

همدان نیوز: این باید برعکس باشد، زیرا داور مهم‌ترین رکن یک بازی فوتبال است، پس چرا در ایران برعکس فوتبال مدرن دنیا، داوری شغل نیست؟

در فوتبال روز دنیا و حتی جی لیگ ژاپن، فوتبال شغل اصلی داوران به شمار می‌رود و داوری آن‌ها به‌صورت حرفه‌ای است. البته داوران ایرانی از روز اولی که وارد دنیای داوری‌ می‌شوند به‌عنوان عاشق وارد می‌شوند و داوری را نیاز دوم خود می‌دانند و نگاه حرفه‌ای به آن ندارند.

همدان نیوز: اگر اشتباه نکنم شما در سال 1386 رسماً وارد لیگ برتر شدید و با داور چهارمی وارد لیگ حرفه‌ای شدید؟

من اولین ابلاغ داوری در لیگ برتر و لیگ دسته اول را همزمان دریافت کردم. اولین قضاوت من در بازی دو تیم سپاهان نوین و شاهین اهواز در لیگ یک بود و فردای آن روز نیز داور چهارم دیدار دو تیم ذوب‌آهن و فولاد خوزستان در لیگ برتر بودم.

همدان نیوز: بین داور چهارمی و تا سوت زدن در لیگ برتر برای شما 3 سال زمان در برداشت، چرا این فاصله افتاد؟

به دنبال باز کردن این موضوعات نیستم اما اگر در آن برهه از زمان از من و امثال من حمایت می‎شد بهتر می‌توانستیم در لیگ بدرخشیم و من من نیز می‌توانستم زودتر از این‌ها داور الیت شوم. دوستان قبلی زحمات خودشان را کشیدند ولی از ما به‌خوبی حمایت نکردند. تغییر در دپارتمان داوری نیز باعث شد نتوانم به‌خوبی در لیگ قضاوت کنم، زیرا بر این عقیده بودند که داوری که پزشک است نمی‌تواند به‌خوبی کمک کند و بیشتر به دنبال داوران پاشنه کشیده بودند.

من در همان سال‌هایی که رئیس و مدیر بیمارستان اسدآباد بودم و مسئولیت بیشتری داشتم اما از هیچ ابلاغی عبور نمی‌کردم و سعی داشتم که همه بازی‌ها را بروم و به همه ابلاغ‌های فدراسیون احترام قائل بودم.

همدان نیوز: فکر می‌کنم شما رکورددار قضاوت در لیگ دسته سوم نیز هستید.

من بین سال‌های 82 تا 85 همواره در لیگ دسته سه قضاوت می‎کردم و در همه شهرهای ایران داوری کردم و به نوعی درجا می‌زدم. من ازنظر قضاوت در لیگ سه رکورددار هستم. یک روز که از این وضع خسته شده بودم شخصاً به سراغ مسعود عنایت رفتم و مشکل خودم را بازگو کردم و گفتم که من فردی هستم که در این فوتبال وجود دارم و می‌خواهم داوری را کنار بگذارم، اما عنایت که از مشکل من باخبر شد برای من یک ابلاغ در لیگ دسته دوم صادر کرد و در زنجان اولین قضاوت خود را برای تیم شهاب انجام دادم.

اما جالب بود که فردای آن روز دوستانی که در هیئت فوتبال در مسند کار بودند مدعی شدند که برای من ابلاغ لیگ دسته دوم گرفته‌اند و این در حالی بود که خودم شخصاً این ابلاغ را از عنایت گرفته بودم.

همدان نیوز: با آقای "عنایت" مسئول دپارتمان داوری وقت فدراسیون رابطه خوبی داشتید؟

آقای عنایت تأثیر بزرگی درحرکت روبه‌جلوی من داشت زیرا ایشان علاقه‌مند به بها دادن به داوران تحصیل‌کرده بود اما در سال 89 که دوباره به کمیته داوران برگشت در اردیبهشت‌ماه ابلاغ داوری و قضاوت بازی گهر دورود و سایپا در لیگ برتر را به من داد و پیام هم داور چهارم من بود که این‌یک نقطه عطفی در آغاز قضاوت در من در لیگ برتر به شمار می‌رود.

همدان نیوز: دردسر‌های داوری و حتی پزشکی باعث نشد که از یک زمانی به بعد خسته شوید و تصمیم بگیرید یک کدام به ویژه داوری را کنار بگذارید؟

نه من شخصیتم طوری است که اگر کاری را شروع کنم تا آخرش می‌روم. هر دو کار را باهم پیش می‌برم و هیچ‌گاه یکی را فدای دیگری نخواهم کرد. حتی فکرش را هم هیچ‌وقت نکردم که داوری را فدای پزشکی کنم. در زمانی که دانشجو بودم شب‌های امتحان در اتوبوس درس می‌خواندم و خودم را برای امتحان آماده می‌کردم اما به‌موقع هم خودم را برای قضاوت بازی‌ها می‌رساندم.

خاطره جالبی از شب کنکورم بگویم که  با جام ‌جهانی هم‌زمان‌شده بود ، شب کنکور درحالی‌که به خانواده گفته بودم درس می‌خوانم اما در اتاق تا صبح فوتبال می‌دیدم چون من از فوتبال لذت می‌برم، فردای آن روز در کنکور، همه تست‌های حفظی را به خوبی پاسخ دادم ولی در فیزیک و ریاضی به ترتیب 40 و صفر درصد جواب دادم زیرا فکرم کار نمی‌کرد و خوابم گرفته بود.

علاقه من فوتبال به حدی بود که پزشکی نتوانست مانعی برای داوری نکردن من باشد. من درحالی‌که برای دوران تخصص باید روزی 16 ساعت درس بخوانم اما هم تمرین انجام می‌دادم و هم تمام ابلاغ‌ها استانی و ملی را می‌رفتم.

همدان نیوز: برای دوستان پزشک شما یا اساتید این رشته تعجب نداشت که شما این‌قدر به داوری علاقه داشتید و باوجود حضور در عالم پزشکی خودتان را برای داوری‌ها سراسیمه می‌رساندید؟

 چرا اتفاقاً خیلی تعجب می‌کردند. باورتان نمی‌شود من وقتی می‌خواستم برای داوری‌ها مرخصی بگیرم از یک هفته قبل استرس داشتم اما خدا را شکر دوستان و اساتید فهیمی داشتم که باوجود تعجب از این کارهای من، با بنده همکاری می‌کردند تا به داوری‌ام لطمه نخورد چون می‌دانستند به این حرفه چقدر علاقه دارم، البته باید از زحمات آقای بشیریان هم تقدیر کنم که از من حمایت کرد.

همدان نیوز: چقدر پزشک بودنتان در داوری تأثیر دارد؟ به طور مثال بازیکنانی که می‌دانند شما پزشک هستید در هنگام داوری و نشان دادن کارت زرد و قرمز، برای شما بیش از دیگر داوران احترام قائل هستند؟

خیلی تأثیرگذار است، خدا را شکر بازیکنان به من احترام می‌گذارند و تا حالا پیش نیامده که دلیل اخراج یک بازیکن توسط من توهین به داوری باشد. فکر می‌کنم درک آن‌ها از شرایط من باعث شده که زیاد اعتراض نکنند.

همدان نیوز: پیش‌آمده در زمین مسابقه به خاطر وجدان کاری که در پزشکی دارید داوری را رها کرده و بازیکن را در وسط زمین مداوا کنید؟

شاید جالب باشد که به این نکته اشاره‌کنم به خاطر اینکه یک پزشک هستم فرق بین تمارض بازیکن به مصدومیت و مصدومیت واقعی را خوب می‌دانم و این مسئله به من کمک می‌کند اما در مورد سؤالی که پرسیدید باید بگویم که در جریان یک بازی دوستانه تیم پاس، کتف یک بازیکن آسیب دید و از درد به خودش می‌پیچید بااینکه ازنظر قوانین پزشکی باید کتف را در کلینیک و بیمارستان جا بیندازیم اما برای اینکه بازیکن درد نکشد کتف او را در زمین جا انداختم.

همدان نیوز: شما یک جراح هستید و در حال حاضر هم همراه برادرتان به لیست بین‌المللی راه پیدا کردید آیا این موقعیت شما باعث حسادت برادرتان نمی‌شود؟

 نه حس برادری همیشه غالب می‌شود، من و پیام بیشتر باهم رفیق هستیم. پیام جوان‌ترین داور لیست بین‌المللی است و موقعیت کمی ندارد او با سن کمش موقعیت خوبی دارد و مورد قبول کنفدراسیون آسیا است.

همدان نیوز: الگوی ورزشی شما مارکوس مرک یا کولینا نبودند؟ چون پزشک هستند!

اتفاقاً من زندگی این دو نفر را دقیق مطالعه کردم و از زندگی این دو الگو گرفتم چون این دو داور سختی زیادی را کشیدند.

همدان نیوز: به فکر نگارش کتاب خاطرات خودتان نیستید؟

من به اندازه‌ای از دوران تحصیل، داوری و پزشکی خاطره دارم که حتی برای مرور خودم که شده و برای اینکه در آینده به آن نگاه کنم، این کار را خواهم کرد.

همدان نیوز: سال 2015 به لیست بین‌المللی راه پیدا کردید، پدر و مادرتان شبی که آزمون داشتید در تهران نگران بودند، فکر می‌کنید برای کدام یکی از شما دو برادر دعا کردند؟

برای هر دو نفر ما یکسان دعا کردند. آن روزها خیلی سخت بود چون من طبق قانون همان موقع آخرین سالی بود که می‌توانستم وارد لیست الیت شوم و برای همین استرس زیادی داشتم.

خیلی‌ها می‌گفتند پیام که فرصت دارد یک سال عقب بکشد تا تو وارد لیست بشوی اما با کمک خدا هردو نفر ما در یک سال در لیست وارد شدیم. شاید اگر هرکدام از ما وارد لیست نمی‌شد عذاب وجدان داشتیم که چرا حضورمان باعث شد برادر دیگری خط بخورد.

پدر و مادر برای ما سختی زیادی را تحمل کردند و من در همه احوال زندگی ابتدا لطف خدا و بعد دعای خیر پدر مادر را احساس می‌کنم.

من در آن دوران آزمون تخصصی هم داشتم و شرایط خیلی برایم سخت و به نظر خدا به من لطف کرد.

همدان نیوز: قضاوت در زندگی شما تأثیر گذار بوده است؟

در بازی سپاهان و پرسپولیس خیلی‌ها به من گفتند که چرا به خلعتبری کارت ندادید، اما در آن لحظه من باید آرام می‎بودم زیرا خلعتبری تخت تأثیر جو ورزشگاه بود ولی من به‌جای کارت دادن به وی، سرش داد زدم که شاید تنها موقعی بود که من در داوری عصبانی شدم.

من داور هستم پس باید روانشناس باشم و برخورد من در بازی مهم است. من از این داوری برای زندگی درس گرفتم.

همدان نیوز: پزشکی را به داوری ترجیح می‌دهید یا داوری را به پزشکی؟

هر دو به‌موازات هم هستند و برای من مهم خواهند بود؛ زیرا برای هر دو سال‌ها تلاش کردم و هیچ‌وقت دیگری را فدای آن‌یکی نکردم.

همدان نیوز: این‌ میزان هجمه علیه داوری را به‌حق می‌دانید؟

 فکر می‌کنم بیش‌ازحد هجمه علیه داوری است. داوری یک کار انسانی است در کارهای انسانی درصد خطا و اشتباه بالا است اما نمی‌تواند عمدی در کار باشد. شاید داوران اشتباه کنند اما عمدی نیست. به نظر من باید کمیته انضباطی کمی با قدرتمندتر و قانونمندتر عمل کند می‌تواند این فضای فرهنگی بد را در فوتبال التیام ببخشد.

همدان نیوز: مثل‌اینکه همسرتان هم پزشک هستند؟

 بله ایشان هم متخصص طب کار «بیماری‌های شغلی و مشاغل» هستند.

همدان نیوز: حتماً ایشان هیچ اطلاعاتی در مورد داوری نداشتند! بااین‌همه هجمه به شما ایراد نمی‌گیرند؟ از شما نمی‌خواهند داوری را کنار بگذارید و به‌جای آن جراحی را ادامه دهید؟

همسر من فقط یک همسر نیست بلکه دوست و همدل است. ایشان قبل از اینکه با من ازدواج کند اصلاً فوتبال را نمی‌شناخت اما وقتی با من ازدواج کرد علاقه‌مند شده و حالا بیش از من پیگیر است حتی فامیل و بستگان ایشان هم که درگذشته علاقه‌ای به داوری نداشتند حالا خودشان پیگیر هستند و در شبکه‌های اجتماعی عکس داوری‌های من را به اشتراک می‌گذارند. این را هم بگویم که روز خواستگاری به همسرم گفتم داوری هووی شما است و ایشان این هوو را قبول کرد و حالا به‌خوبی به من کمک می‌کند.

همدان نیوز: در حال حاضر همسرتان زندگی با یک پزشک را دوست دارد یا یک داور؟

همان‌طور که گفتم ایشان درگذشته اصلاً فوتبال را نمی‌شناخت اما از وقتی با من ازدواج کرده حتی از من پیگیر‌تر است و تشویقم می‌کند. فکر می‌کنم همسرم زندگی با هر دو شغل مرا دوست داشته باشد و از این بابت مشکلی ندارد.

همدان نیوز: پدر و مادرتان هم از این بابت که دو پسرشان داور هستند باید دغدغه زیادی داشته باشند.

درست است. من و پیام تمام موفقیت‌هایمان را مدیون این دو نفر هستیم. اگر آن‌ها نبودند ما الآن در این سطح نبودیم.

همدان نیوز: سقف آرزوهای داوری‌تان کجاست؟

داوری عشق من است و من جاه‌طلب هستم اما درعین‌حال واقعیت را هم در نظر می‌گیرم، دوست دارم در سطح بین‌المللی به جایگاه خوبی برسم یا در المپیک و یا یک تورنمنت معتبر جهانی حضور پیدا کنم ولی معتقدم که با تلاش و پشته کار می‌شود به همه‌جا رسید.

همدان نیوز: اینکه شما به‌عنوان یک جراح کمتر به چشم آمدید و فوتبالی‌ها کمتر با این قضیه آشنا هستند مقصر کیست؟ چرا شناسنامه کاری داوران خارجی، بارها به‌خوبی بازگو می‌شود ولی بیژن حیدری که یک جراح متخصص و عضو هیئت‌علمی دانشگاه است، کمتر بازگو شده است؟

نه من به دنبال بزرگ کردن خودم نیستم و در همه‌کارهایم ازجمله جراحی و داوری دوست دارم در سایه باشم نه در حاشیه. شاید گزارشگران ایرانی فکر کرده‌اند که این موضوع جذابیت برای مردم ندارد.

همدان نیوز: پس چرا شناسنامه کاری داوران خارجی جذابیت دارد؟

شاید اعتقاد آن‌ها در این مورد بر این است که جنس خارجی بهتر از جنس ایرانی است و در مورد داوری هم خارجی‌ها ارجح‌تر از داوران وطنی هستند. باید در اینجا بگویم که بسیاری از داوران داخلی تحصیل‌کرده هستند و در مقطع دکترا تحصیل می‌کنند همچون آقایان ترکی، پیام حیدری و دیگر داوران.

همدان نیوز: من بر این باور هستم که حضور شما باعث انگیزه ادامه تحصیل بعضی از داوران شده است؟

حمل بر خودستایی نیست ولی اکثر همکاران داور، حضور من با این شرایط را موتور محرک خود می‌دانند برای ادامه تحصیلشان.

همدان نیوز: چرا سال‌هاست که داوری استان دچار رکود شده و نسل شما همچنان در فوتبال استان داوری می‌کنند؟

به نظر من باید شخص داور خودش بخواهد تا داور شود؛ اما من به این موضوع اذعان دارم که داوری دچار رکود شده است.

باید بیشتر بها داده شود که خوشبختانه حرکت مثبتی صورت گرفته و قرار بر این شده است که ما وارد کار شویم و ما قول دادیم که کمک کنیم.

هیئت برنامه خوبی دارد و رضا جابری باانگیزه خوبی سعی در تکرار همان نسل است.

همدان نیوز: حرف آخر؟

از همه‌کسانی که برای من در این چند سال زحمت کشیدند، به‌خصوص پدر و مادرم، همسرم و برادرم کمال تشکر دارم و امیدوارم همچنان برایشان افتخارآفرین باشم و در پایان هم از شما برای دعوتم بسیار ممنون هستم و امیدوارم که این نشریه بتواند به ورزش استان کمک شایانی کند.

گفتگو: مجتبی دی‌آبادی